Armia Krajowa Obywatelska Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj Konspiracyjne Wojsko Polskie Narodowe Siły Zbrojne Organizacja Młodzieżowa - Jaworzniacy Ruch Oporu Armii Krajowej Wielkopolska Samodzilna Grupa Operacyjna Warta Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość

WSGO Warta
Wielkopolska Samodzilna Grupa Operacyjna Warta

Podobnie jak ROAK była jedną z formacji zbrojnych, które powstały wiosną 1945 roku w wyniku niepodporządkowania się części oddziałów AK rozkazowi gen.Okulickiego rozwiązującego Armię Krajową. Kiedy wiosną 1945 roku żołnierzy AK z oddziałów zlokalizowanych w Wielkopolsce zaczęły dotykać represje ze strony NKWD i UB, ppłk. Andrzej Rzewuski ps. “Przemysław”, “Hańcza” (formalnie były komendant Okręgu Poznańskiego AK, a następnie szef Okręgu Poznańskiego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj) zaczął organizować podległe sobie oddziały. W ten sposób w dniu 10.05.1945 r. została powołana do życia SGO “Warta” – najliczniejsza w tym czasie niepodległościowa i antykomunistyczna organizacja podziemna na obszarze Wielkopolski. W przeciwieństwie do WiN miała ściśle wojskowy charakter. Pierwszym celem „Warty” była ochrona przed prześladowaniami byłych żołnierzy AK oraz sprzyjającej im ludności. Chodziło też o wzięcie w karby organizacyjne zdezorientowanych nową sytuacją polityczno-wojskową, a także zagrożonych demoralizacją oddziałów rozwiązanej AK, innych mniejszych organizacji niepodległościowych oraz zwalczanie zwykłego bandytyzmu. „Warta” w swoich założeniach miała być apolityczna – dowództwo organizacji przywiązywało bardzo dużą wagę do tej idei. Żołnierze mieli zakaz wstępowania do jakichkolwiek partii politycznych czy nawet do WiN-u. Uznawano, że „Warta” jest po prostu podziemnym Wojskiem Polskim podległym Naczelnemu Wodzowi i uznającym zwierzchność Prezydenta RP na Uchodźstwie Władysława Raczkiewicza.
Zołnierze tej formacji mieli bronić Polski przed zagrożeniami zewnętrznymi oraz wewnętrznymi zagrażającymi jej suwerenności. Przy czym na początku kierownictwo „Warty” pilnowało bardzo, aby jej oddziały nie prowadziły żadnych działań o charakterze zaczepnym i wogóle starano się ograniczać akcje zbrojne oraz w miarę możliwości ograniczać liczebność formacji. Wkrótce jednak okazało się, że wobec zajadłości władz komunistycznych, na dłuższą metę taka postawa nie daje żadnych efektów i „Warta” była niekiedy zmuszana do podjęcia czynnego oporu. Wobec tego, że bazowała na strukturach byłej AK, była doskonale rozbudowana w terenie. W szeregach „Warty” działało ok. 6 tys. żołnierzy.
SGO prowadziła skutecznie działania wywiadowcze i częściowo kontrwywiadowcze. Rozpracowywała wszystkie działające w Wielkopolsce jednostki Ludowego Wojska Polskiego oraz umieszczała swoich ludzi w szeregach MO. Członkowie „Warty” przenikali też do struktur PPR a nawet UB. Prowadzono też działania o charakterze propagandowym m. in. za pośrednictwem wydawanej przez siebie podziemnej prasy (takie tytuły jak: „Strażnica sumienia”, „Baszta”, „Hasło Wielkopolski”). Organizacja ta, choćby poprzez to, że jej dowódca był (od czerwca 1945 r.) jednocześnie komendantem Okręgu Poznańskiego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, była powiązana z DSZ. Tą drogą informacje uzyskane w wyniku działalności wywiadowczej prowadzonej przez członków „Warty” docierały do Naczelnego Wodza. Jednakże w październiku DSZ została rozwiązana, a wkrótce po tym ppłk Rzewuski otrzymał z Naczelnego Dowództwa w Londynie rozkaz rozwiązania WSGO „Warty”. W dniu 15 listopada wydał stosowny, rozkaz w którym zwolnił żołnierzy z wojskowej przysięgi, przy czym nakazał dalsze pozostanie w konspiracji. Niestety w tym samym czasie UB rozpracowało część struktur dowódczych „Warty” i 26 listopada ppłk Rzewuski został aresztowany wraz z częścią swoich współpracowników. W dniu 20 maja 1946 roku, najprawdopodobniej w związku z uświadomieniem sobie, że niechcący przyczynił się do zdekonspirowania części swoich oficerów, powiesił się w celi. Właściwie do końca 1945 roku struktury WSGO „Warty” zostały ostatecznie rozbite przez organy bezpieczeństwa.

    Organizacje